Aan de Heuvelstraat in Moergestel, bezijden de achttiende-eeuwse boerderij op nummer 24, staat een schuur die uit Tilburg afkomstig is. Daar wonen Henk en Annie van Roessel. Van Roessel is een Tilburgse familienaam. Henk van Roessel is in Tilburg geboren, meer precies in een boerderij die stond ongeveer op de plek waar de eerste portiekflat staat aan de Edisonlaan. Zeg maar nabij de hoek met de Broekhovenseweg. Er tegenover is de Tilburgse vestiging van het Leger des Heils.
Door Paul Spapens
De boerderij is in 1953 door de familie Van Roessel verlaten om plaats te maken voor de eerste flats van Tilburg. Van deze flats werd gezegd dat ze zo razendsnel uit de grond zijn gestampt dat het hout van de kozijnen uitbotte. Het hout was zo vers dat het bij wijze van spreken rechtstreeks uit de bossen is gebruikt. Het was dan ook de tijd van de Wederopbouw en er heerste een gigantische woningnood, niet te vergelijken met de woningproblemen tegenwoordig.
De familieboerderij van Van Roessel was eeuwenoud toen hij door de gemeente Tilburg werd gekocht ten dienste van de stadsuitbreiding. Aan de overkant van de Ringbaan-Zuid ligt de wijk Broekhoven met veel sociale woningbouw uit de jaren ’20. Deze uitbreiding kwam voort uit het Algemeen Uitbreidingsplan van 1917. Ook reeds vóór de oorlog werd de Ringbaan-Zuid aangelegd, maar deze werd pas in 1947 voltooid. Het zogeheten zandlichaam van deze cruciale ringweg lag er gedurende de oorlog al wel.
Ringbaan en A58
Voor boer Jaon van Roessel, gehuwd met Jaan van Laarhoven, was die situatie een meevallertje. Hij kon zijn koeien vanuit zijn boerderij zonder op of omkijken naar zijn weilanden drijven. De grond van boer Van Roessel lag waar nu het Koning Willem II Stadion staat. Deze niet meer voor te stellen situatie leek wel op die op de A 58 ter hoogte van Moergestel. Er bestaat een filmpje dat gemaakt is vanaf het viaduct Vinkenberg. De camera kijkt in de richting van Tilburg. De snelweg is nog eenbaans. Er rijdt slechts één vrachtauto op de ‘snelweg’, richting Eindhoven. Zodra die is gepasseerd zie je hoe in de verte een boer zijn koeien vanuit de Moergestelse Krijtenstraat naar de overkant drijft. Alles gaat op z’n gemakske.
Jaon van Roessel had ook een stuk grond ter grootte van vier hectare nabij de Hoge Wal in Goirle. Deze grond heeft hij zelf ontgonnen. De bemesting van de oorspronkelijke, schrale grond deed hij met de inhoud van ‘stontkiesten’ van de Tilburgers. Hun uitwerpselen werden opgevangen. Jaon van Roessel leegde deze poepdozen en reed de inhoud uit over het nieuw ontgonnen lang. Dat was een van zijn bijverdiensten, typisch voor een boer aan de rand van de stad. Andere bijverdiensten van deze ondernemende boer was de verkoop van eieren en melk aan de Tilburgers ‘in de stad’. Zulke extra opbrengsten had beslist niet elke boer. Jaon van Roessel kon zich onder meer een eigen ‘waterleiding’ permitteren. Bovenin de boerderij stond een grote bak. Deze werd gevuld met water. Via waterleidingbuizen werd het naar verschillende delen van de boerderij geleid, zoals de keuken en de stal.
Goeje grond in Gèèsel
Zowel de boerderij als de aanpalende schuur werden ten faveure van de uitbreiding van Tilburg gesloopt. Echter – en dat was helemaal een teken des tijds – de schuur werd in 1954, dus een jaar na de overkomst naar Moergestel, steen-voor-steen en balk-voor-balk uit elkaar genomen en in Moergestel weer opgebouwd. Het transport van de stenen en de balken en de schuurdeur gebeurde met een vrachtwagen van een toen beginnende transporteur. Deze vrachten waren te zwaar voor een paard. Boer Van Roessel had in Moergestel een andere boerderij gekocht. In die tijd kwamen nogal wat boerderijen in de verkoop vanwege de emigratie van boeren. Hij koos voor de boerderij in Moergestel omdat de grond goed was om gewassen op te verbouwen. De boerderijwoning zelf was zo slecht dat het ingezakte dak moest worden opgekrikt.
Het gezin-Van Roessel, de huisraad en de levende have gingen in 1953 over van Tilburg naar Moergestel. Toen alles een beetje op orde was, volgde de schuur in 1954. Zomaar een detail, maar wel sprekend voor die tijd. Moeder van Roessel was zwanger en ging per taxi. Haar zoontje Henk mocht mee. Verder stond in de taxi de klok, een gekoesterd bezit van een boerenfamilie. De familie kon meteen al wennen aan gebruiken die op het platteland nog heersten, maar in de stad al waren verdwenen. In dat geval ging het over het zogeheten ‘maaien’. In de nacht van 30 april op 1 mei was het de eeuwenoude gewoonte om spullen die de mensen buiten hadden laten staan, naar een centraal punt – bijvoorbeeld het gemeentehuis – te verslepen. De familie Van Roessel verhuisde op Koninginnedag, 27 april. Een paar dagen later zou worden ‘gemaajd’. Gewaarschuwd door de buurt werd inderhaast alles naar binnen gebracht.
Schuur meenemen? Heel normaal!
Die Tilburgse boerenschuur staat nog steeds in prima staat naast Heuvelstraat 24, nu de woonboerderij van Annie en Henk van Roessel. Het was vroeger de normaalste zaak van de wereld dat een boer die verhuisde zijn schuur meenam. De 17,5 meter hoge schuur in Moergestel steekt als een bouwpakket van Ikea in elkaar. Merktekens op de eeuwenoude balken maken het mogelijk de schuur in elkaar te passen door middel van pen-gatverbinding. De balken waren (zijn) zo scheef dat ze niet met behulp van een waterpas goed konden worden gelegd. Dat is gebeurd met behulp van een schietlood. Daar kwam geen spijker aan te pas. Ook de stenen zijn vanuit Tilburg overgebracht en ter plekke gebikt. Dat wil zeggen dat het cement (toen kalkmortel) met een bikhamer van de stenen werd geslagen. De bikker beurde een cent per steen. Stenen bikken werd toen heel veel gedaan. Jeugd verdiende er een zakcentje mee. Als je de schuur in Moergestel bekijkt zie je verschillende soorten stenen. Deels zijn ze afkomstig van de oorspronkelijke schuur, deels van de afgebroken boerderij. Dat zijn meer oranjekleurige, Belgische bakstenen.
Giga woningnood
Op de plaats van de boerderij van Van Roessel werden vijf portiekflats gebouwd. Ofschoon de Tilburgers gewend waren aan woningen met diepe tuinen waar ze konijnen konden fokken en duiven konden melken, waren ze wat blij met die nieuwe flatwoningen. De woningnood was gigantisch, oneindig veel groter dan tegenwoordig. Van de vijf portiekflats worden er vier grootschalig gerenoveerd en verduurzaamd. Ze blijven het verhaal vertellen van de Wederopbouw van Tilburg. Alleen de meest oostelijke flat wordt vervangen door nieuwbouw. En juist daar stond de Tilburgse schuur in Moergestel, een historisch voorbeeld van wat men tegenwoordig steeds meer wordt gestimuleerd: zodanig bouwen dat hergebruik mogelijk is.