“Goed bezig”, roept Moergestelnaar Jan de Laat door het geopende autoraam. Het is Paaszaterdag en het is het mooiste paasweer van de wereld. Maar dat is niet de reden dat hij op de drukke hoek van het Rootven en de Prinses Margrietstraat in hartje Moergestel snelheid mindert en het autoraam met een druk op de knop opent. Met zijn ‘goed bezig’ wil hij Hennie van Schooten en Bert Bieshaar de complimenten maken. Het tweetal is geknield druk doende de acht Struikelstenen te poetsen die op de hoek Rootven/Prinses Margrietstraat liggen.

Door Paul Spapens

Hennie van Schooten is de voorzitter van de Stichting WieKentKunst, Bert Bieshaar is familie van de acht joodse slachtoffers van de Duitsers die door middel van de Struikelstenen worden herdacht. De poetsbeurt is een jaarlijks karwei dat rond 4 en 5 mei wordt uitgevoerd.

Ze doen dat elk jaar en na verloop van een uurtje of wat glanzen de messing Struikelstenen weer als nieuw, zoals ze er uitzagen toen ze op 1 mei 2018 werden gelegd. Dat gebeurde op initiatief van WieKentKunst, een van de redenen waarom voorzitter Hennie van Schooten nog elk jaar met allerlei poetspullen te veld trekt. Een nóg belangrijkere reden is dat ze zich zeer betrokken is gaan voelen op het lot van de mensen die hier worden herdacht, het samengestelde gezin van Frans Busnac en Sara Frankenhuis en zes kinderen.

Robert in Moergestel geboren

Uit een eerder huwelijk had Sara twee kinderen, Samuel en Elisabeth. Beiden maakten deel uit van het gezin van Frans en Sara. Zij samen kregen vier kinderen: Francisca, Adolphina, Henriëtte en Robert. De laatste was de jongste – Robert werd op 13 juli 1940 in Moergestel geboren in de ouderlijke woonwagen die stond op het Hippelpad in Moergestel. Een deel van dit pad bestaat nog. De familie Busnac-Frankenhuis reisde met een variététheater langs kermissen. Ze bleven langer in Moergestel in verband met de bevalling van Sara.

Een bijzonder detail in dit verhaal is dat het gezin joods was, maar dat burgemeester Josephus Bardoel Robert als katholiek in het geboorteregister heeft ingeschreven. Hoewel dat nooit meer met zekerheid valt te zeggen, mag wel worden aangenomen dat Bardoel voorvoelde dat de joden een slechte tijd tegemoet gingen onder de Duitse bezetters. Het was toen algemeen bekend wat de joden in Duitsland al jaren voor de Holocaust was aangedaan. Hun bestaan in Nazi-Duitsland was verschrikkelijk. Veel Duitse joden zijn toen gevlucht. Een aantal kwam in Oisterwijk terecht. In het buurdorp van Moergestel werden in 2019 en 2021 23 Struikelstenen gelegd.

90.000 Stolpersteine

Een aantal van hen had een veilig heenkomen gezocht in Oisterwijk, maar ook hier werden ze door de haat van de Nazi’s achtervolgd en vermoord enkel en alleen omdat ze joods waren. De Struikelstenen liggen in Moergestel en Oisterwijk en op nog 454 plaatsen meer in Nederland in de eerste plaats uit respect voor de slachtoffers van deze ongekende moordpartij, maar ze waarschuwen ook tegen het weer opkomend antisemitisme. Tot nu toe zijn in 26 Europese landen ongeveer 90.000 Struikelstenen geplaatst. Dat doet Gunter Demnig, een in 1947 in Berlijn geboren kunstenaar, bij voorkeur zelf. De bedenker van de Stolpersteine legde de Struilkelstenen ook in Moergestel zelf.

Hij deed dat op uitnodiging van WieKentKunst dat ter gelegenheid van deze voor Moergestel bijzondere gebeurtenis een tentoonstelling organiseerde en een boek uitgaf over de familie Busnac-Frankenhuis. Het was door dit boek dat Bert Bieshaar zich meer in het lot van Frans Busnac Sara Frankenhuis en hun kinderen is gaan verdiepen. Hij vertelt dat na afloop van het poetsen van de Struikelstenen. Met dat doel was hij al vaker in Moergestel en omgeving, niet alleen om de Struikelstenen te poetsen, maar ook om de gedenkplaats te bezoeken van de veertien verzetshelden die op 26 mei 1944 door de Duitsers werden doodgeschoten vlakbij Bosch en Duin aan de rand van de Loonse en Drunense Duinen.

Judaspenningen

Een van hen was Barend Busnac, een neef van Frans. De in 1922 in Rotterdam geboren Barend was ook rondreizend variétéartiest. Op 24 januari 1944 was hij betrokken bij de mislukte aanslag op Piet Gerrits, de beruchtste jodenjager van Tilburg en omgeving. Voor elke aangebrachte jood beurde hij 7,50 gulden aan Judaspenningen. Het herinneringsmonument voor de veertien verzetsmensen is geadopteerd door basisschool de Wichelroede uit Loon op Zand. Bert Bieshaar woont de jaarlijkse herdenkingen op 4 mei en op 26 mei steeds bij. Op 26 mei brengen schoolkinderen eer aan de slachtoffers. Bert Bieshaar komt dan niet alleen, maar in gezelschap van zijn vrouw, twee kinderen, een broer en zijn vrouw.

Dit om aan te geven hoezeer het lot van het gezin Busnac-Frankenhuis deze familie nog bezighoudt en steeds ook weer naar Moergestel brengt. Oma Dina Busnac was een zus van Frans Busnac. Zij, ook circusartiest, overleefde de oorlog. “Steeds weer besef ik hoe vreselijk deze mensen hebben geleden en hoe noodzakelijk het is hun namen en hun verleden in ere te houden en levend te houden”, zegt Bert Bieshaar na afloop van het poetsen van de Struikelstenen.

Moergestelnaar Robert

Het lijkt wel alsof hij de steen van de in Moergestel geboren Robert extra onderhanden neemt met zijn speciaal voor deze gelegenheid aangeschaft poetsapparaat. Het verhaal van dit jongetje kreeg een extra dimensie nadat de joodse familie door de Duitsers uit hun woonwagen was gedwongen en verplicht werd zich te vestigen in een krot in Tilburg. In een documentaire over de bevrijding van Tilburg vertelt een ooggetuige hoe het gezin door de Duitsers werd opgehaald om vermoord te worden. Een Tilburgse moeder smeekte de Duitsers of zij Robert mocht houden. Sara, die weer zwanger was, werd op 14 mei 1943 samen met vier kinderen, onder wie Moergestelnaar Robert en haar ongeboren kind in een gaskamer in Sobibor vermoord.

Tot volgend jaar

Na het poetsen van de Struikelstenen zegt Bert Bieshaar, een in 1955 geboren gewezen politieman, dat hij hoopt dat de slachtoffers voelen dat hij het voor hen doet. “Ik hoop dat ze weten dat we ze niet zijn vergeten.” Op de hoek Rootven/Prinses Margrietstraat bij de Struikelstenen maakt niet alleen Jan de Laat vanuit zijn auto zijn complimenten. Veel passanten maken positieve opmerkingen. Een kind van een jaar of vier maakt zich los van haar moeder, stapt af op Bert Bieshaar en vraagt wat hij aan het doen is. Dan stapt hij in zijn 25 jaar oude autootje dat zijn beste tijd heeft gehad, op weg terug naar huis, naar Assendelft, zo’n anderhalf uur rijden van Moergestel. “Tot volgend jaar”, groet hij door een geopend raam.