Ze zijn er weer!

Na een paar mooie zonnige dagen, was de herfst weer duidelijk in ons land. Je kon de heerlijke herfstgeur ruiken en je zag overal, al was het bescheiden, gekleurde bladeren aan de bomen en struiken. Soms was er een harde wind, die de bomen deed schudden waardoor bladeren en takken er van afvlogen. En als je je blik goed de kost gaf richting de bodem, dan zag je ze weer: de meest favoriete paddenstoel onder de paddenstoelen: de rood met witte stippen of zoals de echte naam luid, vliegenzwam. Ze komen op sommige plekken als paddenstoelen uit de grond en op sommige plekken zie je er sporadisch maar eentje.

Vliegenzwammen behoren tot de steeltjeszwammen, omdat de naam verwijst naar kleine steeltjes waarin de sporen gevormd worden. Deze steeltjes zijn enkel microscopisch waarneembaar en verwijzen dus niet naar de steel waarop de hoed van een paddenstoel staat! Bij die groep van steeltjeszwammen horen ook de buisjeszwammen, zoals de bekende aardappelbovist, en de boleten, zoals het eekhoorntjesbrood. Kortom; heel veel paddenstoelen met en zonder steel behoren tot die groep.

Vliegenzwam

Vliegenzwammen groeien, net zoals veel paddenstoelen, als een massa van witte schimmeldraden (de zwamvlok) onder de grond. Het deel wat boven de grond uitkomt begint als een soort ei, wat ondergronds ontstaan op de zwamvlok. Rondom dit ei zit een vlies een zogenaamd buitenvlies. Door het groeien van de paddenstoel barst het ei open. De resten van het buitenvlies kan je later terugvinden als de witte stippen op de hoed. Aan de onderzijde van de hoed zit ook een vlies. Dit geeft bescherming aan de plaatjes oftewel lamellen en de sporen, die tussen de lamellen zitten. Als het vruchtlichaam oftewel de paddenstoel verder groeit, breekt het tweede vlies en vind je de resten als een soort mantel terug op de steel. De vliegenzwam en ook andere paddenstoelen, hebben iets aparts. Ze leven namelijk samen met de wortels van boomsoorten. Men noemt dat: mycorrhiza. Letterlijk betekent dit zwamwortels. De zwamdraden van dit soort paddenstoelen zijn vervlochten met de fijnste boomwortels. In ruil voor door de boom gemaakte suikers zorgen de zwammen voor mineralen en water. Kortom; een fantastische samenwerking. Boom en zwam kunnen niet buiten elkaar. Daarom zie je vliegenzwammen altijd in de buurt van berken, grove dennen en eiken.

Het loodje

De wetenschappelijke naam van de vliegenzwam is ’Amanita muscaria’. De naam ‘Amanita’ stamt van het Griekse woord ‘amanitai’, wat ‘zwam’ betekent. De tweede naam ‘muscaria’ is afgeleid van het Latijnse woord ‘musca’ wat ‘vlieg’ betekent. Vroeger werd de vliegenzwam wel degelijk gebruikt om vliegen mee te bestrijden. Stukjes van de hoed werden dan in een ondiepe schaal melk gelegd, meestal met een beetje suiker of honing. De vliegen dronken dan van deze melk en legden het loodje. Maar er zijn nog meer leuke dingen rond de vliegenzwam te melden. Volgens de Germaanse mythologie zijn vliegenzwammen bijvoorbeeld ontstaan uit het op de grond gevallen schuim uit de mond van Wodans paard, Sleipnir...