Anneke Mommers zat als tienjarige op de meisjesschool in de Hasselt. Op 17 januari 1945 wordt zij getroffen door een verdwaalde granaat. Tilburg is dan al drie maanden bevrijd.

Tekst en fotografie: Theo van Etten

“Een slachtoffer van oorlogsgeweld is iets anders dan een oorlogsslachtoffer,” begint Krelis Swaans zijn verhaal. Daar moeten de leerlingen even over nadenken, maar al snel komt het antwoord. “‘Slachtoffers van oorlogsgeweld zijn vaak onschuldige burgers die niet meedoen aan de gevechtshandelingen. Dat gold ook voor Anneke Mommers.”

Onschuldigen

Wijkbewoner en wijkkenner Krelis Swaans verzorgt vandaag een gastles voor groep 7/8 van basisschool Hasseltse Poorten. Zelf kreeg hij hier ooit les van de fraters op wat toen nog de jongensschool was. Pal naast dit gebouw sloegen op die noodlottige 17e januari 1945 drie Duitse granaten in. Bedoeld om het schoolgebouw te raken, waar op dat moment Engelse soldaten in gelegerd waren. Anneke Mommers, die op dat moment buiten speelde, werd geraakt en overleed. Net als haar vader, die zijn gewonde dochter wilde helpen, maar getroffen werd bij de inslag van een derde projectiel.

De leerlingen weten maar al te goed wie Anneke was. In het kader van het project Tweede Wereldoorlog, bezoeken ze vandaag het oorlogsgraf achter de basisschool. Hier zullen ze als eerbetoon bloemen leggen bij het graf van Anneke, die hier samen met elf andere slachtoffers van de aanval werd begraven. Ook Kees Mommers, de jongere broer van Anneke, is aanwezig. Het doet hem zichtbaar goed.

Al snel blijkt hoe dubbel het leven kan zijn. Pal achter het graf staat een pompeus grafmonument. ‘Daar ligt degene die mede verantwoordelijk is voor de aanval,” legt Krelis uit. Een NSB’er; hij wees de terugtrekkende Duitsers erop dat Engelse soldaten zich verschansten in het schoolgebouw. Maar die granaten misten hun doel en troffen onschuldige mensen.’

Sigaretten

In de klas gaat Krelis verder met zijn verhaal. Dat speelt zich af in de directe nabijheid van de school. Leerlingen herkennen de oude foto’s uit – voor hen – lang vervlogen tijden. Zoals het sigarettenwinkeltje dat moeder Mommers dreef. “Dat was nog in een tijd dat mensen niet wisten hoe slecht roken voor je gezondheid is,” vult juf Monique snel aan. Ook de communiefoto waarop Anneke staat afgebeeld in sjiek kostuum, lakschoenen en handtas, doet vreemd aan.

Toch maakt de gastles veel los. Veel leerlingen kennen verhalen uit de familie. Over grootouders waar de tanks door de straten reden. Over familieleden die in een concentratiekamp hadden gezeten. Een leerling zegt zich moeilijk te kunnen voorstellen dat er wordt aangebeld door iemand die zegt: ‘Ik kom nu in jouw huis wonen.’ Sommigen maken zich zorgen: “Kan er dan nu ook zomaar weer een bom op ons schoolgebouw vallen?” Gelukkig weet juf Monique de gemoederen te bedaren door uit te leggen dat we als lid van de NAVO elkaar zullen beschermen bij een oorlogsdreiging. “Dus voor bommen hoef je hier niet bang te zijn,” is de boodschap.

80 jaar vrijheid

De Tweede Wereldoorlog blijft een periode van veel impact. Reden waarom de basisschool – zeker met het oog op het vieren van 80 jaar Bevrijding dit jaar – aandacht schenkt aan dit onderwerp. Monique: “We doen dit omdat we dit erfgoed willen doorgeven. Je wilt dat leerlingen snappen waarom we herdenken. Namelijk dat zoiets verschrikkelijks als een oorlog nooit meer mag gebeuren.”